Quintilianus, İ.S 88, Institutio Oratore
Antikçağ'da...'dili ikna edecek biçimde kullanma sanatı' olarak bilinen rhetorica, Eski Yunanca rhetorike tekhne terimi ile karşılanır. Eski Yunanca rheter ya da rhetor, toplum önünde konuşan kimse, denir. Rhetoreuo terimi ise söz sanatını icra etme, toplum önünde konuşma, söylev anlamında kullanılır.
Romalılar Eski Yunan rhetorica tekniklerini benimsedikten sonra, rhetorike tekhne terimini rhetorica, bu sanatın uygulayıcısını da rhetor demeyi uygun bulmuşlardır.Ancak latincede çoğu zaman Oro fiilinden türemiş orator, söz sanatının uygulayıcısı anlamında kullanılmıştır
Bunların yanında rhetorica sanatını karşılamak için eloquentia (etkili ve güzel söz söyleme sanatı) sözcüğü de oldukça sık kullanılmıştır.
..Türkçe karşılıkları rhetorike tekhne ya da Latince oratio terimi konuşma sanatı, söz söyleme sanatı, belagat, söylev ya da retorik...Rhetor ya da Orator terimi ise söylevci, konuşmacı,...ya da rhetor ya da retorikçi terimiyle karşılanmıştır.
Romalıların yaptığı ayrımla, rhetorica söz sanatlarının teknik bilgisi, rhetor bu teknik bilgilere uzman olan ve bunları öğreten kişi, oratio bir topluluk önünde etkileyici konuşma yapma, orator, bir topluluk önünde etkileyici konuşma yapan kişi olarak kaşılamak anlam karmaşasını ortadan kaldırır.
Aristoteles...Rhetorica'yı sistematik bir sanat...konuşmak suretiyle bütün ikna etme yöntemlerini keşfetme yetisi..olarak tanımlamıştır. Tekhne Rhetorike adlı eseri...
Platon..Rhetorica'yı..bir kandırma sanatı olduğunu söyler. Diyalektiği, gerçeği bulma yöntemi olarak savunur
...bize göre, Antikçağ'da rhetorica, öncelikle, belli bir konuşma eğitimi aldıktan sonra, siyasal alanda, mahkemelerde ve çeşitli törenlerde dinleyicilerin bir konuda ikna etmek için yöntemli konuşma sanatıdır; ikincil olarak, edebiyatın tüm alanlarında kullanılan söz sanatları dizgesidir.
Eski Yunan'da..rhetorica, toplumun demokratik bir ortama girmesiyle birlikte ortaya çıkmıştır.
İlk olarak İ.Ö.V...mahkemelerde halkın kendi hakkını, konuşma yetisi kullanarak savunması...Atina'nın düşü dünyasındaki ilginin insan ve toplum yaşamına kayması...sofistler...Attika rhetorları kanonu...Isokrates
...faydacı ve uygulamaya yönelik eğitim anlayışına sahip olan Romalıların 'orator' yaratma düşüncelerine cok uygundu...Rhetorica sanatı...Cumhuriyet döneminin ikinci yarısından başlayarak, İmparatorluk yıllarında yaşanan siyasal kargaşalıklardan etkilenmesine karşın...Roma'nın kültürünü oluşturmuştur.
Cicero'nun yarattığı Humanitas anlayışı rhetorica eğitimini temel alır...
Quintilianus...Vir bonus dicendi peritus...konuşma ustası, iyi bir kişi - doğru düşünmenin ve doğru davranmanın simgesi..yaratacak olan yine rhetorica'dır
Eski Yunan...sofistler...bireysel kültür önem kazanmaya başlamıştı, yavaş yavaş insana kendi varlığını gerçekleştirmeyi başaran, kendi haklarına sahip otonom bir kişilik olarak bakılıyordu...dil ve edebiyatın önemi...sürdükleri savları kanıtlamak için eşseslilere ve mecaz kullanımlara ağırlık vermişlerdir.
Rhetorica sanatı Gorgias ile birlikte yöntemli ve düzgün konuşmanın ötesine geçip bütün edebiyata uygulanır hale gelmiştir...
Isokrates...büyük bir ahlak hareketinin de öncülüğünü üstlenen kişi oldu.Eğitim tarihinde humanist eğitim anlayışının babası olarak değerlendirilen...çıkış noktası zihinsel eğitimin yanında karakter eğitimi de sağlamaktı...Isokrates'in eğitimli insan tanımı daha sonra Romalıların...Vir bonus dicendi peritus olarak tanımladıkları ideal orator olacaktır.
Platon..Akademia
Aristoteles...Lykeion
Hellenistik dönemde...okullarda dil bilgisi ve edebiyattan başka konularda işleniyordu...Septem Artes Liberales (yedi özgür sanat)...gramer, rhetorica, dialektik, geometri, aritmetik, astronomi ve müzik....yüksek eğitim için felsefe ya da rheotrica okuluna giderdi.
Hermagoras...ileri düzeyde rhetorica eğitim-öğretiminin bulucusu...
Theophrastos..Enythmeme Üzerine ve Epikheireme...Biçim Üzerine adlı eseri teknik rhetorica bilgisi açısından oldukça önemlidir..
Cicero'nun deyişiyle 'bir oratorun bütün eylemi ve yeteneği, beş bölüme ayrılır'
1.Inventio..buluş..üzerine konuşulacak davanın temel sorunu..çürütmek yada da uygun kanıtlar...
2.Disposito...düzenleme
3.Phrasis..konuşma biçemi
4.Memoria..bellek
5.Pronuntiatio...söyleyiş
Çiğdem Dürüşken
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder